مقدمه وقف و ابتدا
وقف و ابتدا از فنون مهم قرائت قرآن است.همان طور که حضرت علی علیه السلام فرمودندآن، یکی از دو رکن ترتیل قرآن می باشد.قاری قرآن با شناخت این فن جای وقف و ابتدا در آیات قرآن را می شناسد و با توقف و ابتدای بجا باعث تقطیع و تغییر معانی قرآن نمی شود.قاری قرآن باید بتواند جمله ها و عبارت ها را از هم بازشناسد تا بر جای نیکو وقف کند و از جای نیکو مجددا قرائت را آغاز کند.علمای قرائت در گذشته به این فن توجه کافی مبذول داشته،به طوری که بسیاری از قاریان مشهور از جمله قرای سبعه در این زمینه دارای تألیف بوده اند.
ادامه مطلب: وقف و ابتدا 2

ملاک و معیار وقف
درباره اینکه چه چیزی می تواند به عنوان ملاک یا ملاکهای وقف مطرح باشد به طور کلی سه نظریه به شرح زیر قابل طرح است.
ادامه مطلب: وقف و ابتدا 3

اقسام وقف
مشهورترین تقسیم بندی،تقسیم وقف به اقسام چهارگانه تام (مختار)،کافی (جایز)،حسن (مفهوم)، و قبیح (متروک) است.ظاهرا اولین کسیکه این تقسیم بندی را ارائه داده ابو جعفر احمد بن اسماعیل بن نحاس است که دارای کتابی با نام القطع و الائتناف در وقف و ابتداست.بعدا عثمان بن سعید دانی صاحب کتاب المکتفی نیز از ایشان پیروی کرده است.سپس این نحو تقسیم بندی در میان قراء و علمای علم قرائت رواج پیدا کرد اکنون نیز به عنوان رایج ترین شیوه مطرح است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 4

مبنای تقسیم وقف به تام،کافی،حسن و قبیح
رابطه لفظی و معنوی مبنای اصلی تقسیم بندی مذکور است.لذا شایسته است که قبل از هر چیز مراد از بین دو رابطه را روشن سازیم.مراد از رابطه معنوی بین دو عبارت آن است که دو عبارت از نظر معنا و موضوع به هم وابسته باشند.به طور مثال آیات ۲ و ۵ سوره بقره از نظر معنا با هم ارتباط دارند زیرا همه آنها درباره متقین و شرح حال آنهاست.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 5

وقف ممنوع
تعریف جامع و مانعی از این وقف ارائه نشده است، ولی از مواردی در قرآن که طبق علایم سجاوندی، علامت «لا» قرار داده شده فهمیده می شود که این وقف، اعم از وقف قبیح است؛ چرا که در بسیاری از موارد که وقف حسن است، این علامت نهاده شده است، و حتی در بعضی موارد از وقف کافی نیز، از این علامت استفاده شده است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 6

مثال هایی از وقف مجوز لوجه
«اُولَئِکَ عَلَی هُدیً مِنْ رَبِّهِمْ* وَ اُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» . (بقره(۲) آیه ۵).
«خَتَمَ اللهُ عَلَی قُلُوبِهِمْ وَ عَلَی سَمْعِهِمْ* وَ عَلَی اَبْصَارِهِمْ غِشَاوَهٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ» . (همان، آیه ۷).
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 7

وقف مطلق
و آن در جایی است که دو عبارت به گونه ای باشد که در آن، هم وقف بر عبارت اول و هم ابتدا به عبارت دوم، بسیار نیکو و پسندیده باشد، و در عین حال وصل آن نیز با مانعی مواجه نباشد.
وقف مطلق، تمام موارد وقف تام را به جز آن دسته که لازمند، در بر می گیرد.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 8

مصادیق وقف لازم از وقف تام
آنچه در پی می آید برخی از مواردی هستند که وقف بر آنها لازم است و هم تام.
«وَ لاَ یَحْزُنْکَ قَوْلُهُمْ* اِنَّ الْعِزَّه للهِ جَمِیعاً». (یونس (۱۰) آیه ۶۵).
«فَلاَ یَحْزُنْکَ قَوْلَهُمْ* اِنَّا نَعْلَمُ مَا یَسِرُّونَ وَ مَا یُعْلِنُونَ». (یس (۳۶) آیه ۷۶).
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 9

موارد وقف حسن و قبیح
ابن انباری در کتاب الایضاح، بابی را تحت عنوان «بابُ ذِکْرِ مَا لاَ یَتِمُّ الْوَقْفُ عَلَیْهِ» آورده است. ایشان در این باب بیش از سی مورد بر شمرده است که وقف بر آن ها تام نیست. از آن جا که ابن انباری وقوف را به تام، حسن و قبیح تقسیم کرده است، بنابراین، مواردی که از نظر او تام نیستند، یا حسن هستند و یا قبیح، اما طبق تقسیم وقف به اقسام چهار گانه تام، کافی، حسن و قبیح، باید بگوییم: این موارد که ابن انباری بر شمرده است، وقف بر آن ها به طور مسلم تام و کافی نیست؛ بنابراین یا قبیح است و یا حسن، و تعیین قبیح یا حسن بودن آن کاملاً به خصوصیت هر یک از موارد وابسته است. اگر عبارت موقوف علیها دارای معنای مفید و مورد نظر آیه باشد، وقف بر آن حسن، و اگر دارای معنای مفید نباشد و یا معنایش مورد نظر آیه نباشد، قبیح است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 10

تعریف وقف، قطع و سکت
دیگری اصطلاح «وقف» در مقـابل «ابتـدا» قـرار دارد، ولی از آن جـا کـه ایــن واژه در مقـابل «قطـع» و «سکت» نیز بـه کار می رود، لازم است فرق آن ها را بیان کنیم.
در بین متقدمان، غالباً کلمات قطع و سکت نیز به معنای وقفْ استعمال شده است؛ به طور مثال، از شعبی خبر صحیحی نقل شده است که:
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 11

تعریف وقف و ابتدا
وقف و ابتدا، فن با ارزشی است که با شناخت آن، کیفیت ادای قرائت معلوم می شود، از این جهت که قاری در چه محل هایی باید وقف کند که معنا تمـام باشد، و از چـه جـاهایی باید شروع کند که معنا را مختل نسازد.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 12

نشانه ها و علامات وقف در قرآن کریم
جهت راهنمای قاریان محترم قرآن کریم، توسط علمای قرائت و اهل فن علاماتی در کتب و رسم الخط بکار رفته است که به تعدادی از آنها اشاره می شود.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 13

وقف مقابله یا ازدواج
مقابله در لغت به معنی در مقابل یکدیگر قرار گرفتن و تأهل دو چیز با هم و به عبارتی نوعی مقایسه و معادله بین دو عبارت و شیء از لحاظ کیفی وکمی است و منظور از ازدواج وصل نمودن دو شیء یا کبلام به هم است و در اصطلاح وقف مقایسه و ازدواج عبارت است از این که قاری قرآن زمانی به آیاتی می رسد که از لحاظ لفظ و معنی کامل بوده و محل وقف است ولی به جهت مقایسه و مقابله. دو آیه متضاد را به وصل خوانده و در عبارت دوم وقف می نماید.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 14

وقف کُفران
در قران کریم به قول مشهور نوزده موضع وجود دارد که صورت وقف عمدی و با اختیار روی این مواضع موجب تکفیر و معصیت خواهد بود.این وقف تفاوتی کوچکی با وقف قبیح دارد. (توجه کنید)
مواقف نوزده گانه کفران به این شرح می باشد.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 15

وقف معانقه یا مراقبه
وقف معانقه یا مراقبه یعنی در آیه ای دو نزدیک هم باشند.با شرایط وقفی یکسان که در صورت وقف بر یکی بر دیگری نمی توان وقف نمود.
* معانقه یعنی دست به گردن هم شدن و مراقبه یعنی نگهداری و محافظت.ابوالفضل عبدالرحمن بن احمد عجلی این علامت را وضع نموده که نشانه آن سه نقطه در کنار هم می باشد.او آن را از نقطه های نون و قاف کلمه معانقه اخذ کرده است و در هیجده و به روایتی بیست و شش موضع قرآن کریم نیز قرار داده است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 16

وقف تام
وقف تام یعنی یعنی وقف بر روی کلمه ای که به لحاظ معنی و لفظ ارتباطی به کلمه ما بعد خود نداشته باشد و غالباً نوعی استدلال و نتیجه به همراه دارد.این نوع وقف بیشتر در آخر آیات و پایان داستانها و موضوعات در قرآن مطرح می باشد و علاوت آن حرف ( ط ) است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 17

وقف حسن
وقف حسن یعنی وقف بر روی کلمه ای که با کلمات با بعد و ما قبلش ارتباط معنوی داشته باشد ولی ارتباط لفظی ( نحوی ) ترجیحاً ندارد.یعنی وقف به وجه اقوی ( اولی ) و وصل به وجه ضعیف ( اولی ) می باشد.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 18

وقف کافی
وقف کافی یعنی وقف بر روی کلمه ای که ارتباط معنوی به کلمات قبل و بعد خود داشته ولی ارتباط لفظی به کلمات ما قبل ندارد.ای ننوع وقف در وسط و اخر آیات می تواند مطرح گردد.علامت وقف کافی ( قلی ) می باشد و نشان دهنده اولی بودن وقف بر وصل است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 19

وقف لازم
وقف لازم یعنی قاری ملزم به ایستادن در آخر کلمه ای است که علامت وقف لازم را دارد و در صورتی که این کلمه به عبارت ما بعد خود وصل شود معنایی به جز معنای مقصوده حاصل شده و چه بسا باعث کفر و فساد در معنا می شود.این نوع وقف اشکال شرعی دارد.علامت وقف لازم را یا میم کوتاه وضع کرده اند.البته در قرآنهای عثمان طه اشکالاتی به این وقف وارد شده است که اشتباهاً جای وقف کافی قرار گرفته و اصلاً وقف لازم نیست.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 20

وقف غفران
غفران یعنی بخشش و آموزش و بنا به روایات معتبر به فرموده رسول اکرم وقف بر این مواضع در قرائت قرآن کریم باعث مغفرت و آموزش خواهد بود.این وقف در ۱۰ جای قرآن آمده است و در بعضی از قرآنها علامت غفران بر بالای کلمه موقوفه عنوان شده است.
ادامه مطلب: آموزش وقف و ابتدا 21